AEDES-voorman Martin van Rijn: ‘Bouw miljoen woningen in tien jaar’

‘De effecten van het woningtekort zijn enorm’, zegt Martin van Rijn, voorzitter van de vereniging van de woningcorporaties Aedes in een toelichting op de plannen. ‘Jonge mensen die tien jaar op een huis moeten wachten, dat is niet meer uit te leggen. Dat geldt ook voor ouderen die een goede seniorenwoning zoeken, maar geen alternatief kunnen vinden voor hun te grote eengezinswoning. Terwijl gezinnen ondertussen niet weg kunnen uit een veel te klein appartement.’

Dat de ‘Actieagenda Wonen’ vandaag wordt gepresenteerd is geen toeval. Wonen wordt een van de belangrijkste thema’s van de verkiezingen in maart, voorspelt Van Rijn, voormalig staatssecretaris en minister van Volksgezondheid. ‘Een goede woning is niet alleen een dak boven je hoofd. Het is ook de basis voor het opbouwen van een goed bestaan. Als we doorgaan op deze weg, redden we het niet. Alle partijen zullen zich maximaal moeten inspannen. Versnelling van de woningbouw is een heilig moeten.’

De ambitie van de alliantie is gegarandeerd een miljoen woningen erbij in tien jaar. Nederland bouwt nu zo’n 75 duizend woningen per jaar. De productie moet omhoog naar jaarlijks 120 duizend, wil je tot 2031 jaarlijks gemiddeld 100 duizend woningen bijbouwen. Sneller bouwen kan bijvoorbeeld door industrialisering van het bouwproces. Huizenfabrieken dus, die gestaag goedkope woningen kunnen leveren.

Woondeals

‘Bouwminister’ Kajsa Ollongren van Binnenlandse Zaken maakte de afgelopen jaren in haar zogenoemde Woondeals al (tamelijk vrijblijvende) afspraken met tal van partijen over meer en sneller bouwen. Het heeft allemaal te weinig opgeleverd, vindt de alliantie. Van Rijn: ‘De grote klapper in de woningbouw moeten we nog maken.’

Daarbij moet maximaal worden ingezet op goedkopere huizen, vindt de bouwalliantie. Van de miljoen huizen moet 25 procent sociale huur zijn, 10 procent middeldure huur (tot 1.000 euro) en 30 procent koopwoningen tot 325 duizend euro. De overige 35 procent is bestemd voor de vrije koop- en huursector.

Alle partijen gaan mee in de plannen voor begrenzing van huurverhoging in de middeldure huursector tot maximaal 1 procent boven de inflatie. Dat geldt ook voor de grote beleggers in nieuwbouwwoningen, die vorige week nog ageerden tegen regulering van dit deel van de vrije huursector.

Om de productie aan te jagen moeten zoveel mogelijk barrières voor een constante bouwstroom worden opgeruimd, vertelt Van Rijn. Morrel bijvoorbeeld zo min mogelijk aan de bouwvoorschriften, zodat de eerder genoemde huizenfabrieken ongestoord kunnen blijven draaien. Zorg ook voor een overaanbod van 30 procent aan bouwgrond. Gaat op de ene locatie wat mis, dan kun je die huizen nog altijd kwijt op de andere locatie.

Ook de inspraakprocedures moeten dringend worden bijgesnoeid, aldus de coalitie. ‘Die kunnen echt korter, vooral in de beginfase. We zijn heel goed in diepe discussies over waar we wat willen bouwen. Blijf dan vervolgens niet steken in steeds nieuwe procedures. Dat schrikt ook af om te beginnen aan kleinere projecten.’

Dat kan zich wreken bij bouwprojecten binnen de steden. Daarop ligt nu de nadruk, om het groene buitengebied te beschermen. De alliantie wil eveneens beginnen in de steden, maar denkt dat bouwen buiten de stadsgrenzen uiteindelijk niet te voorkomen is. Waar dat moet gebeuren, is een vraag voor de politiek, volgens het actieverbond.

In nieuwe wijken moet worden ‘gestreefd’ naar energieneutraal bouwen en wonen, aldus het schrijven. De nieuwe Nederlandse woning is ook ‘klimaatadaptief en natuurinclusief’ en ‘optimaal bereikbaar’ per hoogwaardig openbaar vervoer en de fiets. Dit natuurlijk wel allemaal ‘binnen de gegeven financiële kaders’.

Minister zoals vroeger

Na de verkiezingen is de eerste stap het aanstellen van een echte minister van Wonen, Ruimte en Leefomgeving, vinden de ondertekenaars, waaronder de gemeenten en provincies. Een minister die waakt over de gehele nationale woningproductie, ongehinderd door gemeente- en provinciegrenzen. Van Rijn: ‘Zoals we dat van vroeger kennen. Een minister met overzicht, die partijen echt kan aanspreken als ze hun doelen niet halen.’

Binnen de beoogde miljoen woningen beloven de corporaties hun nieuwbouw bijna te verdubbelen naar gemiddeld 25 duizend woningen per jaar, plus een toegift van jaarlijks 3.500 (tijdelijke) flexwoningen. Puntje van orde: schaf dan wel de vermaledijde verhuurderheffing af, een ‘corporatiebelasting’ die de woningstichtingen zo’n 1,7 miljard euro per jaar kost. ‘Die onttrekt structureel geld aan de volkshuisvesting.’ Uiteindelijk moet de staat nog eens flink in de buidel tasten, vindt de alliantie. Niet alleen door het afschaffen van de verhuurdersheffing, maar ook door bijvoorbeeld een bijdrage aan een nieuw fonds dat kopers van een eerste huis een handje moet helpen.

Opvallende afwezigen op de lijst ondertekenaars zijn de architecten. Stevent Nederland af op een stroom aan saaie, matig vormgegeven woningen? Van Rijn: ‘Ook bij hoge bouwvolumes hoeven we niet in te leveren op architectonische of stedebouwkundige kwaliteit. Misschien komen we straks op verschillende plekken vaker dezelfde huizen tegen, maar die zijn vaak van hoogwaardige kwaliteit.’

Vijf punten uit de actieagenda

1. Maak het makkelijker om woningen en hypotheken te splitsen. Nederlanders wonen steeds ruimer. Grote huizen zijn vaak goed om te bouwen tot appartementen. Splitsen is een manier om de woning- voorraad te vergroten door slimmer gebruik te maken van de bestaande huizen.
2. Bouw meer nieuwe woningen voor senioren. Dit helpt niet alleen senioren zelf. De (vaak) eengezinswoningen die zij verlaten kunnen worden gebruikt door bijvoorbeeld jonge, nu nog kleinbehuisde gezinnen. Om de doorgaans honkvaste ouderen te bewegen tot een verhuizing moet er vooral een aantrekkelijk alternatief zijn. Dat is vaak een zelfstandige woning, dicht bij winkels en culturele instellingen, maar ook dicht bij goede medische voorzieningen. Een gecombineerde vorm van wonen en zorg kan ook.
3. Corporaties stellen meer ‘verhuismakelaars’ aan. Die moeten mensen die niet ‘passend’ wonen verleiden om te verhuizen naar een kleinere of duurdere woning.
4. Corporaties blijven sociale huurwoningen verkopen, ondanks het onlangs door de gemeente Amsterdam gelanceerde plan om die woningen dan zelf maar te kopen. De opbrengsten zijn onmisbaar voor de financiering van hun nieuwbouwwoningen.
5. Voor goedkope woningen (bijvoorbeeld koopstartershuizen) die sterk in waarde stijgen, wordt een methode ontwikkeld om de prijs laag te houden. Dit moet voorkomen dat de woning onbetaalbaar is voor een volgende koper.